"امام باقر(علیه السلام) مؤسس و بنیانگذار حوزه علمیه شیعه و نهضت فرهنگی انقلاب فرهنگی تشیع بود." امام باقر(علیه السلام) شاگردانی مانند "محمد بن مسلم، زرارة بن اعین، ابوبصیر و برید بن معاویه را تربیت کرد که امام صادق(علیه السلام) فرمود: این چهار نفر مکتب احادیث پدرم را زنده کردند. در این حوزه، شاگردان برجسته دیگری تربیت شدند، از جمله: جابر بن یزید جعفی، ابان بن ثعلب، کیان سجستانی، حمران بن اعین، سدیر صیرفی، ابوصباح کنانی، عبدا... بن ابی یعفور و... که هر کدام محدثی بزرگ و مجتهدی عالی مقام بودند و در نقل احادیث امام باقر(علیه السلام) و تشکیل فقه تشیع و زمینه سازی برای یک نهضت وسیع فکری و علمی، نقش بسزایی داشتند .
مبارزه با یهود و افکار انحرافی
از جمله گروه های خطرناکی که آن روزگار در جامعه اسلامی رسوخ کرده بودند و تأثیر عمیقی بر فرهنگ جامعه اسلامی برجای گذاشتند، یهودیان بودند. احبار یهود که عده ای از آنها به ظاهر اسلام آورده و عده ای هنوز به دین خود باقی بودند، در بین مردم پراکنده بودند و مرجعیت علمی قشری از ساده لوحان را بر عهده داشتند. احادیث جعلی زیادی توسط آنان منتشر گردیده که در منابع روایی ما به "اسرائیلیات" معروف است. این احادیث عمدتاً در رابطه با تفسیر قرآن و مراتب زندگی پیامبران گذشته، جعل شده است. از این رو، مبارزه با یهود و القائات سوء آنها در فرهنگ اسلام، بخش مهمی از برنامه ائمه طاهرین(علیهم السلام) بخصوص امام باقر و امام صادق(علیه السلام) را به خود اختصاص داده بود. مسأله دیگری که در زمان امام باقر و امام صادق(علیه السلام) رواج داشت، افکار غلط و انحرافی غالیان بود. برخی از آنها اخبار اهل بیت(علیهم السلام) را دستکاری می کردند و چیزهایی را به امام(علیه السلام) نسبت می دادند که او نفرموده بود .
مغیرة بن سعید از جمله این افراد بود که مورد سرزنش امام(علیه السلام) قرار گرفت. آنها درباره حضرت علی(علیه السلام) و ائمه(ع) غلو می کردند و آن بزرگواران را تا حد الوهیت بالا می بردند. امام باقر(علیه السلام) در این زمینه به شیعیانش چنین توصیه فرمود:
"شیعیان، میانه رو باشید تا غالی(تندرونده و افراط کننده) به شما برگردد و تالی(عقب مانده) به شما برسد. مردی از انصار پرسید: غالیان چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: مردمی که درباره ما چیزهایی می گویند و اوصافی را به ما نسبت می دهند که خود درباره خویش نمی گوییم و نسبت نمی دهیم. آنان از ما نیستند و ما هم از ایشان نیستیم. سپس فرمود: ما به خدا نزدیک نشویم، جز با اطاعت او. هر که مطیع خدا باشد، ولایت ما برای او سودمند است. هر که از فرمان خدا سرپیچید، ولایت مرا برای او سودی ندارد. وای بر شما! فریب غالیان را نخورید، وای بر شما! فریب نخورید!...
تبیین مسایل کلامی و معارف اصول دین نیز از دیگر تلاشهای ارزنده این دو امام بزرگوار(علیه السلام) بود. در زمان آن حضرت، بحثهای کلامی و القائات خوارج رواج یافته بود. حضرت باقر(علیه السلام) در این زمینه نیز به مبارزه با افکار انحرافی پرداخت. بسیاری از خطبه های حضرت امیر(علیه السلام) در زمینه توحید و صفات الهی را نقل و شرح نمود و امام صادق(علیه السلام) یک دوره توحید برای مفضل بیان فرمود. حضرت باقر(علیه السلام) در مناظرات مختلف که با علما و دانشمندان داشت، شبهات را پاسخ می گفت و نیز بحثهایی نظیر توحید در ذات الهی، عدم امکان مشاهده حسی خداوند، علم ازلی خداوند و... از جمله مسائلی است که آن حضرت به مناسبت، به تبیین آنها می پرداخت و اعتقاد صحیح را بیان می فرمود.
موقعیت سیاسی امام باقر(علیه السلام)
عده ای تصور می کنند امام باقر(علیه السلام) تنها به فعالیت های علمی می پرداخت و از اجتماع و هدایت جامعه و مبارزه با طاغوتیان کناره گرفته بود، در حالی که چنینی نیست. نگاهی کوتاه به زندگی امام باقر و امام صادق(علیه السلام) نشان می دهد که هر چند این دو امام بزرگوار در آن برهه، بیان معارف واقعی اسلام را وجهه همت خویش قرار داده بودند و کار اصلی و اساسی خود را تدوین غنی و اصیل اسلام قرار داده بودند، در عین حال در هر فرصتی چهره زشت حاکمان ستمگر بنی امیه را افشا می کردند و همه شیعیان خود را به مبارزه با ستمگران تشویق می نمودند. در روایتی از امام(علیه السلام) چنین نقل شده است: "علیه ظالمان و مفسدان، با دل و جان بستیزید."
و یا فرمودند: "کسی که نزد سلطان ستمگری رود و او را به تقوای الهی دعوت نماید، موعظه کند و از قیامت بترساند، برای او پاداشی همچون پاداش جن و انس خواهد بود.
امام باقر و امام صادق(علیه السلام) شیعیان خود را از پذیرفتن کوچک ترین مناصب در دولتهای ظالم و غاصب نهی می کردند. امام در روایتی به محمد بن مسلم فرمودند: "ای محمد، سردمداران جور و ستم و پیروانشان از دین خدا منحرف شده اند و خود به گمراهی افتاده و دیگران را نیز به راه ضلالت می کشانند.کارهایی که انجام می دهند به خاکستری ماند که در روز توفانی، باد شدیدی بر آن وزیده باشد و از آنچه انجام داده اند چیزی دستگیرشان نمی شود، و این جز گمراهی دورکننده چیز دیگری نیست."
درباره وبلاگ
